Od wielu już lat w naszym kraju obowiązuje wolny rynek, a swobodę działalności gospodarczej gwarantuje Konstytucja. Przyzwyczailiśmy się do tego tak bardzo, że często zapominamy, iż zasada swobody działalności gospodarczej posiada wiele ograniczeń, które na mocy tej samej Konstytucji zawarte są w wielu aktach prawnych. Jednym z takich ograniczeń jest polityka cenowa pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi.

Przedsiębiorstwa mogą być powiązane poprzez posiadanie udziału bezpośredniego lub pośredniego w kapitale innego przedsiębiorstwa nie mniejszego niż 5% lub też mogą wynikać ze stosunku pracy np. dyrektor przedsiębiorstwa A zasiada w radzie nadzorczej przedsiębiorstwa B. Przepisy dotyczące dokumentacji cen transferowych odnoszą się również do przedsiębiorców posiadających powiązania rodzinne. Poprzez pojęcie powiązań rodzinnych rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat w naszym kraju powstało wiele firm. Bardzo często się zdarza, że w jednej rodzinie każdy z jej członków ma zarejestrowaną na swoje nazwisko działalność gospodarczą. Naturalne jest wówczas to, że pomiędzy takimi firmami następuje wiele wzajemnych transakcji, może to być sprzedaż usług, towarów czy na przykład udzielanie pożyczek. Nie wszyscy jednak wiedzą, że w takich sytuacjach mogą być zobowiązani do sporządzenia specjalnej dokumentacji podatkowej, uzasadniającej taką, a nie inną wysokość cen w transakcjach pomiędzy swoim przedsiębiorstwem a przedsiębiorstwem innego członka rodziny.

Mogą być zobowiązani, ale nie w każdym przypadku. Wszystko zależy od tego, na jaką łączną kwotę dokonano tychże transakcji w danym roku podatkowym. Ustawodawca określił trzy podstawowe limity, do wysokości których nie trzeba sporządzać dokumentacji cen transferowych:
- 100 000 EURO - jeżeli wartość transakcji nie przekracza 20% kapitału zakładowego (limit ten nie dotyczy osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą)
- 30 000 EURO - w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępnienia wartości niematerialnych i prawnych
- 50 000 EURO - w pozostałych przypadkach

Prześledźmy na przykładach, w jakich wypadkach powinniśmy sporządzić omawianą dokumentację.

PRZYKŁAD 1
Pan Jan prowadzi firmę transportową. Jego żona, pani Joanna, jest właścicielką sklepu z materiałami budowlanymi. W roku 2014 Pani Joanna zakupiła od swojego męża usługi transportowe na łączną kwotę 89.000 zł brutto. Czy pani Joanna i pan Jan są zobowiązani do sporządzenia dokumentacji cen transferowych za rok 2014?

Do naszych obliczeń przyjmujemy kurs euro równy 4,05 zł.
Przedsiębiorstwa pani Joanny i pana Jana to jednoosobowe działalności gospodarcze. W związku z powyższym do naszych obliczeń przyjmujemy limit 50.000 Euro.
50.000 x 4,05 = 202.500 zł
Suma transakcji za rok 2014 wyniosła 89.000 zł
Państwo Jan i Joanna nie są zobowiązani do sporządzenia dokumentacji cen transferowych za rok 2014, ponieważ suma wzajemnych transakcji nie przekroczyła obowiązującego limitu.

PRZYKŁAD 2
Pani Joanna jest właścicielką sklepu z materiałami budowlanymi. Jej dziadek posiada dużą firmę budowlaną. Dziadek pani Joanny udzielił wnuczce w roku 2014 pożyczek na zakup towaru do sklepu. Pierwsza pożyczka na kwotę 90.000 zł była w styczniu. Oprocentowanie ustalono na 6% w skali roku. Druga pożyczka w kwietniu opiewała na kwotę 105 000 zł, wysokość oprocentowania również 6% w skali roku. Czy w tym przypadku należy sporządzić wspomnianą dokumentację?

Do naszych obliczeń przyjmujemy kurs euro równy 4,05 zł.
Dla uproszczenia kwotę odsetek policzymy za cały miesiąc, w którym udzielona została pożyczka.
Przedsiębiorstwa pani Joanny i jej dziadka to jednoosobowe działalności gospodarcze. W związku z powyższym do naszych obliczeń przyjmujemy limit 50.000 Euro.
50.000 x 4,05 = 202.500 zł
Suma transakcji za rok 2014:
1)Pożyczka ze stycznia: 90 000,00 zł
2)Odsetki od pożyczki za 12 miesięcy (styczeń-grudzień): 5 400,00 zł
3)Pożyczka z kwietnia: 105 000,00 zł
4)Odsetki od pożyczki za 9 miesięcy (kwiecień-grudzień): 4 725,00 zł
Suma transakcji wynosi: 205 125,00 zł
W tym wypadku pani Joanna i jej dziadek są zobowiązani do sporządzenia dokumentacji cen transferowych na rok 2014.

Sporządzenie takiej dokumentacji nie jest proste. Ustawa ściśle określa, co powinno się w niej znaleźć. Szczegółowo należy określić przewidywane koszty transakcji, formę i termin zapłaty, metody i sposoby kalkulacji zysków czy wskazanie strategii gospodarczej. Przedsiębiorcy rzadko decydują się na samodzielne jej sporządzenie. Najczęściej zlecają je biurom rachunkowym, chociaż nie wszystkie biura mają to w zakresie oferowanych przez siebie usług. Można się jednak zwróć do doradców podatkowych lub prawników specjalizujących się w tym temacie.

Organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej mogą zażądać od podatnika przedłożenia dokumentacji cen transferowych. Podatnik ma wówczas 7 dni na złożenie odpowiednich dokumentów. Jest to bardzo krótki okres i jeśli dokumentacja nie jest przygotowywana na bieżąco, może się okazać, że 7 dni to za mało na jej sporządzenie.

Skutkiem nieprzedłożenia dokumentacji podatkowej może być określenie przez organ kontroli dochodu podatnika w wyższej wysokości niż zadeklarowany przez podatnika. W takiej sytuacji fiskus opodatkowuje różnicę stawką podatku w wysokości 50%. Na podatniku ciąży również odpowiedzialność karno-skarbowa.

Podstawa prawna: Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych: art. 25 i art.25a, Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych: art. 9a i art.11